(c) Thinkstock
Wanneer het over kunstenaars of cultuur gaat, wordt in bepaalde liberale kringen steevast de stelling geponeerd dat we daar geen gemeenschapsgeld aan moeten spenderen. Andreas Tirez, liberaal columnist, is een bekend verdediger van die stelling. Hij kreeg daarvoor zopas de steun van Peter Casteels, die voor Knack reflecteert over cultuur.
Deze laatste uitte zelfs de bedenking dat het subsidiëren van cultuur eigenlijk conservatief is, een hang naar traditie en folklore verraadt en eigenlijk neerkomt op het bedienen van een 'elite '.
Ik had het geluk om de Biënnale van Venetië te kunnen bezoeken, het mekka van actuele kunst. Je kan geen land ter wereld bedenken dat er niet was vertegenwoordigd. Zo had je het grote paviljoen van Rusland, Duitsland en de VS, maar ook het piepkleine Kiribati gaf present. Kiribati is een eilandengroep en telt amper een dikke 100.000 inwoners, eigenlijk dus de omvang van een stad als Leuven.
Cultuur als visitekaartje
Waarom zou Kiribati eigenlijk investeren in een project rond actuele kunst? Zou de culturele Kiribati-elite zo sterk de plak zwaaien in de lagunes?
Misschien doet Kiribati dat wel omdat ze daar donders goed weten dat zowat de gehele kunstwereld afzakt naar Venetië. En dat het misschien wel lukt om een kunstenaar te ondersteunen die tegelijk fungeert als visitekaartje voor hun eilanden, waardoor ook Kiribati zelf meer bekendheid vergaart.
Het subsidiëren van cultuur in Vlaanderen gaat trouwens niet alleen over theater, opera of kunstenaars. We hebben een sterke traditie in het ondersteunen van alle vormen van cultuur: van de fanfare Sint-Cecilia om de hoek, over de Ros Beiaard Ommegang te Dendermonde tot organisaties als KWB, Davidsfonds, Climaxi of De Wakkere Burger.
Je kan je ook geen Vlaamse maatschappij voorstellen zonder onze eigen boeken, media, kunst en zeker onze taal. Cultuur draagt namelijk bij aan de gemeenschapsvorming en samenhorigheid doordat ze mensen actief en passief samenbrengt en hen door gemeenschappelijke ervaringen, engagementen en passies verbindt. Cultuur is de basisbouwsteen van onze Vlaamse samenleving.
We zetten bijvoorbeeld sterk in op leesbevordering. Het nut van taalontwikkeling valt nauwelijks tegen te spreken. Zeker in tijden dat we te maken hebben met een grote migratiegolf is het cruciaal dat de migranten sterk in aanraking komen met onze Vlaamse cultuur. We moeten hen begeleiden richting Vlaamse televisie, Nederlandse taal of een museum.
Vlaanderen beschikt duidelijk over een rijk en gediversifieerd cultuuraanbod. Het weghalen van overheidssubsidie én alleen nog maar vertrouwen op de goodwill van private sponsors is een regelrechte verarming van wat Vlaanderen betekent in binnen- en buitenland. Meteen neem je ook de functie weg van de overheidssteun als facilitator om op termijn precies zonder die steun verder aan de weg te kunnen timmeren. Grote namen als Fabre, Borremans of Van Mechelen hebben in het begin van hun carrière ook van overheidssteun genoten, en gooien al jaren hoge ogen in het buitenland. Maar ook in eigen land zouden we zonder cultuursubsidies niet kunnen genieten van Vlaamse topseries en prachtige romans.
Aanvullende financiering
Tegelijk is de sector in Vlaanderen zich maar al te goed bewust van het feit dat er naast de subsidies ook aanvullende financiering uit de private sector broodnodig is. Toch zien we nog te weinig captains of industry die voluit cultuurprojecten ondersteunen. Er zouden best wat meer 'Hutsen' mogen zijn en hopelijk kunnen we ook de 'Couckes' verleiden om hun centen ook in cultuur te investeren.
In een nog niet zo ver verleden werden de uitgaven voor cultuur in de gemeentelijke begrotingen steevast geboekstaafd als uitgaven voor 'Volksverheffing'. Nu komt die term over als oubollig en paternalistisch, maar hij geeft perfect weer dat we als beleidsmakers erin geloven dat cultuur mensen kan samenbrengen en eigenlijk ook beter maakt. 'Gemeenschapsvorming' lost zeker niet elk probleem op, maar ze is wel steeds een essentieel onderdeel van elke oplossing voor een maatschappelijk probleem.
Het liberale individualistische cynisme van bovenvermelde opiniemakers staat dan ook lijnrecht tegenover dat waar Vlaams-nationalisten voor staan. Uiteraard is cultuurverspreiding en -beleving een belangrijk onderdeel van een identiteitsbeleving, het behoren tot een 'groep'.
Wellicht zal dit voor sommigen dan weer afgedaan worden als voorbijgestreefd, maar niettemin gaan al die landen die op de Biënnale van Venetië aanwezig zijn voluit voor 'identiteit'. Want zelfs al ben je wereldburger, je afkomst en de groep waartoe je behoort bepalen voor een groot stuk de manier waarop je je uitdrukt. Kiribati heeft dat maar al te goed begrepen.
